Bu Yazıda Neler Var
‘’Beyninizde DEHB İle Yaşamak Nasıl Bir Duygu ‘’
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
Kendi kafanızın içindeki kesintisiz kaostan kaçıp sığınağa gidebilmek…
Tanıdık aktivitelerde daima rahatlık aradım. Aynı TV programlarını tekrar tekrar izliyorum. Aynı kitapları yeniden okudum. Aynı şarkıları aylarca dinledim. Rutinim planlamayla ilgili değil, bilinen faaliyetlerin kısa bir listesi ile ilgili. Zaman zaman kendi dönen beynimden kaçmaya çalışıyorum gibi hissediyorum.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan herkeste sendromlar aynı şekilde görülmez. Ama ortak noktaları vardır. Örneğin DEHB’si olan yetişkinlerin büyük çoğunluğu dışarıdan hiperaktif görünmez, fakat içerden hiperaktiftir.
Başım bir yastığa dokunduğu an, beynim takla atmaya başlar. Saldırgan düşünceler kafamda dolaşmaya başlar. Kızı altıncı sınıfta ağlattığını hatırlıyor musun, onu dürtmeyi bırakmalıydın. Bu iş görüşmesine ağzından küfür çıkmadı mı? Oh! O gün çok fazla şampanya içtiğini ve bolca ağladığını hatırlıyor musun?
Beynimde sıklıkla aklımı çok renkli bir palyaçoya çeviren yarı pişmiş büyük fikirler bulunuyor. İş için fikirler, kitap yazmak için fikirler…
Dünya düşünmek için sınırsız olanaklarla doludur ve benim bütün bunların hepsini beynimde nereye yerleştireceğim hakkında hiçbir fikrim yoktur. Düşünceler beynimde tıpkı bir piyango makinesinde bulunan toplar gibi takılıyorlar.
DEHB beyinde sürekli bulunan kadrolu bir ekiptir
Denver Colorado’da yetişkin bir DEHB uzmanı olan MD, William Dodson, Additude da DEHB’nin birçok insanda duyuları güçlendirdiğini ve bu durumun da stimülasyonun engellenmesini zorlaştırdığını yazıyor. Gömlek etiketlerinden nefret ediyorum. Beklenmedik şekilde bana dokunulmasından hoşlanmıyorum. Sabahları yüksek müzik sesi beni strese sokuyor. Telefonumu komodinin üzerinde ters çeviriyorum, böylece şarj olurken hafifçe dışarı taşan ışığını göremiyorum . Ortam gürültüsünü arttırmak, gece ev seslerinden kaçışımdır. Saatler geçtikçe, ben işkence çekiyorum. Bariton sesli gece kuşu komşularımdan korkarak yaşıyorum. Kışın bile kocam bana beyaz bir gürültü makinesi alıncaya kadar duvarın karşısında sallanan bir vantilatörle birlikte yatıyordum.
İyi alışkanlıklar da geliştirdim. İlaçları düzenli alıyorum. Her sabah yapılacaklar listesi yapıyorum. Masamın üstü yapışkan notlarla dolu oluyor. Çalışırken müzik çalmıyorum. Müziği iş bitiminde dinliyorum. Müzik, güvenilir bir hayranım olan beynimin kendisi ile tartışan sesini kısmaya yardımcı oluyor. Sayfaları üst üste gelen projelerin sayfalarında tutunuyorum. DEHB problemi olan kişilerin, baştan sona kadar bir görevi tam olarak planlamaları zordur. Benzetmek gerekirse bir iplik alıyorum biraz ilgileniyorum, yol boyunca birkaç iplik daha yakalıyorum ve bilmeden beynimin içinde karışık bir iplik yumağı tutuyorum. Zamana içinde ipliği düzgünce sarmak için sabır geliştirdim. Zamanımı nasıl yöneteceğimi öğrenmeden önce, işin bitiş tarihi hiçbir yerde görünmez.
Sık sık kaplumbağa ile yarışan tavşan gibi hissederim
Çılgınca odaklanmış enerjinin çivilerle tutturulması gibi.
DEHB’ nin ortak ve sezgisel bir özelliğini, hiperfocus olarak adlandırmayı öğrendim. Sabah 8.30 da çalışmak için oturuyorum ve aniden 3:45 oluyor. Bu durum normalde DEHB problemi olan insanların, zevk aldıkları bir şey yaptıklarında görülür. Bu işimi severek yaptığımın göstergesidir. Tabii ki aynı zamanda evimin bir kasırga tarafından vurulmuş gibi göründüğü anlamına da geliyor ve genellikle öğle yemeği yemeyi unutuyorum.
Çalışmanın güvenli bölgesinden çıktığımda, odaklanamamış bütün düşüncelerim dikkat çekmek için bekliyor. Beynin ödül yolu corpus striatum, sürekli düşünce ve duygu akışını filtrelemeye ve bunları uygun yerlerde dosyalamaya yardımcı olan yerleşik bir yönetici ekibine sahiptir. Bazı ögeler hemen ele alınmalıdır. Bazıları bekleyebilir ve birçoğu doğrudan çöp kutusuna gider
Bazen ekip gündemdeki tek maddeye dikkat çekmek için prefrontal kortekse kadar sinyal gönderir.
DEHB’li kadrolu ekip olan beyinde her şey eşit derecede büyük yığına girer. Dodson uyarıcıların takıma destek sağlayarak işe yaradığını yazıyor. Uyarıcılar striatumun bir kerede (yarım düzine değil) en önemli görevi seçmesine yardımcı oluyor.
Yine de DEHB beyinlerinin gerçekten iyi olduğu bir şey var; Yapmak istediklerini ve istemediklerini net olarak ayırabilirler.
Motivasyon kimyasal bir reaksiyondur. New York’ta bir klinik psikolog olan Phd. Dellen Littman DEHB ‘de beyinde ödül yolunun dengesiz olduğunu, hastaları mutlu ya da tatmin etmek için çok daha fazla dopamin gerektiğini söylüyor.
Phd. Kenneth Blum tarafından adlandırılan bir terim olan Ödül Eksikliği Sendromu (RDS) yeterinde büyük bir dopamin yumruğu bulunmazsa, kişinin sıradan görevleri yerine getirmek için iradesinin zorlandığını belirtiyor.
DEHB ‘de yenilik arama davranışı yaygındır.
DEHB olan bazı kişiler itfaiyecilere dönüşebilir, dikkatsizce sürebilir ve destek arayışında bulunan maddeleri kötüye kullanabilirler. ÖES ve DEHB her ikisi de erteleme ve bağımlılıklarla bağlantılıdır. Bazıları buna irade eksikliği diyebilir. Haklı olabilirler ama bu kesinlikle tembellik değildir. DEHB’li beynin kimyasından ileri gelir.
Basitçe söylemek gerekirse biz tavşanız ve dopamin havuçtur. Tek ve biricik havuç…
Ancak her DEHB’li bir adrenalin bağımlısı değildir. Littman aşırı duyarlı DEHB si olan bireylerin sürekli olarak duyuşal bir aşırı yüklenme durumunda yaşayabileceğini yazıyor. Bu kadar stimülasyon olduğu ve bunu parçalara ayırmanın bir yolu olmadığı için bu insanlar kalabalıktan ve yüksek sesli mekanlardan kaçabilirler. Birçoğu dopamin artışını deneyimledikleri, ancak duyusal girdi miktarı üzerinde kontrol sahibi oldukları video oyunlarına sığınıyor.
Dünya düşünmek için sınırsız olanaklarla doludur
ve benim beynimin hepsini nereye koyacağı hakkında bir fikri yoktur.
İki kampta da ayaklarım var. Memnuniyetle uçurumdan atlarım, roller coaster’a binerim, yeni yerler ziyaret ederim. Ancak stimülasyon seviyesi üzerindeki kontrolü tekrar kazanma zamanı geldiğinde, kendimi bu aktivitelerden çıkarır ve rahat kontrollü faaliyetlere sığınırım.
Bu süre zarfında yeni deneyimlerle- you tube videosu izlemek akşam yemeği için eğlenceli bir alışverişi vs.- ilgilenirim.
Bazı günler eve farklı bir yoldan dönün daha az arkadaşça davranın
Durumunuza bir bombardıman yapın ve stres hissi ekleyin Kaostan kaçmak ve dopamini arttırmak için Candy crush oynarken, yüzüklerin efendisini izliyorum. 20 şarkıyı aynı anda çalma listesine alıyorum. Onlarca kez Harry Potter okudum.
Hallowell merkezlerinin kurucusu ve Driven Distraction’ın yazarı psikiyatrist Ned Hallowell’ e göre, DEHB’nin psikolojisini bilmek bu davranışları anlamlandırır.
Ned Hallowel ‘’Bu hastalıktan rahatsız olanlar kendi kendilerine rahatlatıcı çeşitli yollar bulurlar. Bir rutine sahip olmak ve onu tekrar tekrar yapmak size yardımcı olabilir. DEHB’liler içsel durumlarını değiştirmeye çalışıyorlar. Ben DEHB’ye özünde heves diyorum. Hevesten kurtulmanın en uygun yollarından bazıları yaratıcı çıkışlardır. DEHB’lilerin fiziksel egzersizle ilgilenmeleri veya yakın ilişkiler içinde olmaları çok yararlıdır. Uyumsuz yollar ise madde bağımlılığı, zorunlu faaliyetler, kumar, internette gezinmek, video oyunları vb. şeyler daha farklı problemlere kapı açar’’ diyor.
DEHB’li birçok çocuğun duyusal bir işlem bozukluğu vardır
Pediatrik bütünleştirici tıp merkezi kurucusu ve ‘’DEHB’li Çocukların İlaçlar Olmadan Da Doğal Bakımına İlişkin Bir Tedavi Kılavuzu’’ kitabını yazan Sandy Nemark ise: ‘’DEHB’li birçok çocuğun duyusal bir işlem bozukluğu vardır. Aşırı hassas oldukları veya dikkatsiz oldukları zaman, bu durum tanıdık aktiviteler aramanın bir nedeni olabilir. Bunun nasıl sakinleştirici olduğunu görebiliyorum.’’ şeklinde konuşuyor.
Benim durumunda bu sakinleştirici davranış kendini DEHB’de nadir bulunan bir yetişkin hayatına taşıdı.
Hatırlanması gereken önemli şey özellikle DEHB’si olan insanlar için her kaçısın aynı zamanda bir başlangıç olmasıdır.
Hallowell ‘’Bir yerden kaçarsınız, ancak bir başka yere girersiniz’’ ‘’TV izlerken TV şovunun dünyasına girersiniz. Bir eğlence parkına giderseniz, sürüşün heyecanından kaçarsınız. Bir ilaca kaçarken, ilacın sizin için yarattığı dünyaya girersiniz. Asla hiçbir şeyden kaçamazsınız.’’
Kaos’a rağmen DEHB’li insanlar zevk alınan faaliyetlerde öne çıkıyorlar. Enerjimizi yaratıcı arayışlara( yazma, gazetecilik, müzik, tasarım, öğretim, serbest meslek) yönlendirmek için olağanüstü bir yeteneğimiz vardır. Günlük rutinden kaçmaya ve bizi mutlu eden şeyleri kovalamaya özen gösteririz. Sağlıklı alışkanlar, destek ve iyi iletişim bizi inanılmaz derecede tatmin edici bir yaşama götürebilir.
Yapması gerektiğini düşündükleri şey yerine daha çok insanın onları neyin mutlu ettiğini kovaladıkları bir dünya hayal etmeyi seviyorum Bu nedenle biz DEHB’liler beyinlerimizin her şeyi çözdüğünü düşünüyoruz.
Kaynak : Natalie Slivinski