İnsanların sağlıklı iletişim kurması için kendini geliştirme çabası kaçınılmazdır. İletişim konusunda birçok eğitim verilmektedir. Bir sürü kitap yazılmıştır. Gazetelerde, dergilerde, internette en çok bahsedilen konulardan biri iletişimdir. Hatta çoğu insan, iletişim kelimesini günlük konuşmaları esnasında ortalama 10-15 defa kullanmaktadır.
Etkili ve doğru bir iletişim kurmak her insanın en önemli ihtiyaçlarından biridir. İnsanlar, diğer insanlarla iletişim kurduğu gibi aynı zamanda hayvanlarla, bitkilerle ve eşyalarla da sürekli iletişim halindedir. Bazı psikolojik faktörler ve toplumsal etkiler insanların iletişimini olumlu ya da olumsuz etkileyebilmektedir. Doğuştan gelen bir yetenek, bu konudaki fiziksel eksiklik yine insanların iletişim konusundaki başarı veya başarısızlığını göstermektedir.
Bu Yazıda Neler Var
Sağlıklı İletişim Sürecini Etkileyen Ana Faktörler
Sağlıklı iletişim kurabilmek için birçok faktörü göz önünde bulundurmak gerekmektedir. İnsan davranışlarının %30’u bilinçle gerçekleşmektedir. Bilinç, kendini veya çevresini tanıyabilmek, anlayabilmek yetisinin bir insanda olmasıdır. Bu sayede insan etrafında olup biteni algılayabilir, kavrayabilir ve fark edebilir. Aynı zamanda insanlar bilinç sayesinde zihninde bulunan bilgileri diğer insanlara aktarabilme sürecini izleyebilme yeteneğine de sahip olur.
İnsan davranışlarının geriye kalan %70’lik kısmı ise bilinçaltını etkileyen faktörlerle gerçekleşmektedir. Bu faktörler, mizaç, çevresel faktörler ve makro sistem faktörlerdir.
1- Mizaç
Doğuştan gelen yetenekler ve eğilimlerdir. Mesela diyaframımızı doğru bir biçimde kullanmamız ve beden dili ile kendimizi ifade edebilmemiz doğuştan kazandığımız yeteneklerimizdir. Bir bebek bütün gün avazı çıktığı kadar bağırarak ağlamaktadır fakat sesi asla kısılmamaktadır ya da konuşamadığından ötürü hareketleri ile bize ne istediğini anlatabilmektedir.
Fiziksel gelişim yaşamaya başlayıp büyüdüğümüzde ise bu yeteneklerimizi eğer geliştirmeye devam etmez isek yavaş yavaş kaybettiğimizi gözlemleyebiliriz. Hâlbuki sağlıklı iletişim kurabilmemiz için bu iki yeteneğe de sahip olmamız gerekmektedir.
Diyafram, ses tonumuzu hiç bozmadan ve nefesimiz kesilmeden bir den fazla cümleyi arka arkaya kurabilmemizi sağlar. Bu yüzden diyaframını kullanabilen insanlar daha iyi iletişim süreci yaşamaktadırlar.
2- Çevresel Faktörler
Yaşadığımız çevre, okuduğumuz okul, kurduğumuz aile, çalıştığımız iş gibi bizim hayatımızın sürecini şekillendirirken müdahale edebildiğimiz faktörler, çevresel faktörleri ifade etmektedir. Bu faktörlerinde iletişim konusunda üzerimizdeki etkisi büyüktür.
3- Makro Sistem Faktörler
Bizim etki edemediğimiz fakat bizi her yönden etkileyen faktörler olarak bilinmektedir. Din, dil, ırk, bulunduğumuz iklim ve coğrafya gibi faktörlerden oluşmaktadır. Bu faktörler insanların kendi kültürünü ve toplumsal kültürlerini de etkilemesinden kaynaklı kurdukları iletişimi de yönlendirmektedir. Sağlıklı iletişim için insanın makro faktörlerini anlamanız gerekmez.
Yeni tanıdığınız veya ilk defa iletişime girdiğiniz bir insanla onun makro sistem faktörleri konusunda konuşmamanız o insanın sizinle olan iletişimini olumsuz yönde etkilemeyecektir. Bunu göz ardı etmeyiniz.
İnsanlarla İletişim Enstrümanları
İnsanların diğer insanlarla iyi bir sağlıklı iletişim sürecine girmesi için gerekli olan ilk koşul, konuşma yeteneğinin olmasıdır. Herhangi bir sebepten dolayı konuşma yeteneğini kaybetmemiş (mesela inme sonucu) olan insanlar, diğer insanlarla sorunsuz bir şekilde iletişim kurabilmektedir.
İletişim sürecinin tam anlamı ile doğru bir biçimde yapılabilmesi için gerekli üç enstrümanın bir arada kullanılması söz konusudur. Bunlar söz, ses ve beden dilidir. İletişim sürecinin doğru sonuçlanması bu üç enstrümanın doğru oranlarda kullanılması ile mümkün olacaktır.
Etkili ve doğru bir iletişim süreci esnasında sözlerimizin %10 etkisi olduğunu gözlemlerken, çıkardığımız seslerin etkisinin %30 olduğunu görmekteyiz. Beden dilinin etkisi ise %60’tır. Bir insanın bu enstrümanların sadece bir tanesi ile etkili bir iletişim kurması mümkün değildir. Sesimiz olmadan cümle kuramayacağımız gibi, cümle kurmadan sadece ses çıkararak iletişim kurmamızda mümkün olmayacaktır.
Beden dilinin sağlıklı bir iletişimde etkisinin en yüksek oranda olmasının önemli bir sebebi vardır. Bu durum; bazı zamanlarda sadece beden dilini kullanarak insanlarla iletişim kurabilmemizin söz konusu olmasından kaynaklıdır.
Bir arkadaşınız sizi yüzü asık bir şekilde gördüğü esnada canınızın sıkkın olduğunu sizinle konuşmadan beden dilinizden anlayacaktır. Bunu anlaması sizinle yarım bir iletişime geçmiş olduğunu göstermektedir. İletişimi sağlıklı iletişim sürecine doğru ilerletmesi için size ses ve sözlerini kullanarak neyiniz olduğunu sorması gerekmektedir. Sizinde aynı şekilde cevap vermeniz etkili bir iletişim sürecini gerçekleştirmiş olmanızı sağlayacaktır.
Beden dilini kullanırken jest ve mimiklerle hareket eder ve davranışlar sergileriz. Jest, bir konuyu anlatırken el, kol, ayak veya başımızla yaptığımız hareketleri ifade ederken, mimik ise kaş, göz, ağız, yüz ile yaptığımız hareketleri göstermektedir.
Gözlerini kaçırarak konuşan ve jestleri normalden hızlı olan insanlar ya panik halindedir ya da size o esnada yalan söylüyordur lütfen buna da dikkat ediniz.
Sağlıklı İletişim Sürecini Etkileyen Diğer Faktörler
İnsanların iletişim sürecinin olumlu ya da olumsuz sonuçlanmasına etki eden birkaç faktörü de bu başlık altında toplayabiliriz.
1- Stres
Stres altında olan bir insanla ya da siz stres altında iken başka biri ile iletişime geçmeniz olumsuz sonuçlanacaktır. Bu yüzden iletişime geçeceğiniz insanın stresinin hafiflemesini beklemek en doğru davranış biçimidir. Eğer stresli bir insanla konuşmaya çalışırsanız olayların sonucu kötü durumlara sebep olabilir. Diğer yandan siz stres altında iken biri ile iletişime geçmeye çalışmanız sizin adınıza sağlıksız bir iletişim süreci yaşamanıza neden olacaktır.
2- Tanıma, Anlama, Önemseme
Bir insanı tanımak için onunla zaman geçirmek gereklidir. Onu tanımaya başladığınız andan itibaren onu daha iyi anlamaya da başlarsınız. Aynı zamanda karşınızdaki insan da sizi tanıyabilecek ve anlayabilecektir. Bu durum iki tarafın da birbirini önemsemesine ve saygı duymasına sebep verecektir. Bu davranış biçimleri karşınızdaki insanla sağlıklı iletişim kurma sürecine girmenizi sağlayacaktır.
3- Dinlemeyi Bilmek, Kendini Dinletebilmek
En etkili iletişim sürecine girme yöntemlerinden biri de karşınızdaki insanı dinlemeyi bilmek ve kendini dinletebilmektir. Dinlemeyi öğrendikçe dinletmeyi de öğrenirsiniz. Dinlediğiniz esnada karşınızdakine dikkat kesilirseniz iletişimde geri dönüş yaşayacağınız esnada onun anlattıklarına paralel cevaplar vererek iletişimin doğru bir biçimde ayakta kalmasını sağlarsınız.
Bunun için mesaj ve üslup kavramlarını kullanmanız gerekmektedir. Mesaj, iletişim içinde olduğunuz insanların aklındaki kavramları yakalama stratejisidir. Yani size karşı kurulan cümleler içinde en çok tekrar edileni yakalayarak ana konuyu tespit etme imkânını sağlamaktır.
Üslup ise, gelen mesaj içindeki yakaladığınız kavramlarla iletişime geçtiğiniz insana karşı geri dönüş sağlama ve cevaplama metodudur.
Karşınızdaki insanı dinlerken gözbebeklerine dikkat etmeniz de önemlidir. Eğer size anlattıklarını tekrar yaşayarak anlatıyorsa gözbebekleri büyüyecek ve size doğru şeylerden bahsettiğini anlayabileceksiniz. Aynı zamanda siz karşınızdaki ile iletişim esnasında iken sizin anlatımlarınızı dikkatlice dinliyor ise gözbebekleri yine büyüyecektir.
Gözbebekleri sizin anlatımınız esnasında büyümüyor ise konuya dikkatini veremiyordur. Böyle bir durumda cümlelerinizi değiştirerek dikkatini toplamasını ve size yoğunlaşmasını sağlayabilirsiniz.
4- Sosyal İletişim
Sosyal ortamlarda sağlıklı iletişim kurmak için insanın psikolojik olarak da rahat olması ve sorunlarının olmaması gerekmektedir. Diğer yandan sosyal ortamlarda kendini ifade edebilecek yeteneğe sahip olması için kendisini geliştirmeye çalışması gerektiğinin farkında olmasıdır. Bu yeteneğe sahip olabilmek için bireyin oldukça fazla iletişim kurması kaçınılmaz olmalıdır.
Sosyal iletişim bozukluğu denilen problem genelde küçük yaştaki çocuklarda ve ergenlerde görülmektedir. Buna sebep nörolojik problemlerden kaynaklı da olabilmekte ya da bireylerin yaşadığı aile çevresinden etkilenmesi sonucu da ortaya çıkabilmektedir.
Eğer sorun nörolojik ise bunu terapi, evde destek ve uzman eğitimcilerle yapılacak olan çalışmalarla düzeltme şansımız vardır. Aile için etkilenme ile ortaya çıkmış ise bireyin sözlü ya da sözsüz iletişimini güçlendirmesi için destek alması gerekmektedir.
5- Zekâ
Sağlıklı iletişim için gerekli olan bir diğer faktör ise zekâmızı doğru yönde kullanabilme yeteneğimizin olmasıdır. Eğer zekâmızı geliştirir ve düşünme yeteneğimizi arttırırsak iletişim esnasında nasıl bir yol çizeceğimizi ve nasıl etkili bir iletişim kurabileceğimizi tespit edebiliriz. Böylece iletişimimizin etkisi azalmayacak ve karşımızdaki insanında iletişimden kopmamasını sağlayabileceğiz.
Sağlıklı İletişim İçin Gerekli Olan Etmenler
İletişim için gerekli olan enstrümanların söz, ses ve beden dili olduğunu belirtmiştik. Her bir enstrümanın iletişim esnasında doğru kullanılması için bazı çalışmaları yapmak da bize fayda sağlayacaktır.
Örneğin, nefesi üç şekilde kullanırız. Birincisi akciğer nefesidir. Bu nefes alıp verme biçimi insanın konuşmadığı veya herhangi bir etkinlik yapmadığı esnadaki nefesini ifade etmektedir. Bu nefes formu ile iletişime geçmek doğru değildir.
İkincisi sporcu nefesidir. Sporcu nefesi bedenimizi zorlarken almış olduğumuz nefesin sıklaşması ve bize enerji veren nefes alma biçimidir. Bu sırada iletişim kurmak ta mümkün olmayacaktır.
Üçüncü nefes ise diyaframdır. Daha önce diyaframın bize ne sağladığını söylemiştik. Diyafram sağlıklı iletişim kurmak için gerekli olan nefes alma biçimidir.
Kelimeleri çıkarabilmek için ses ve nefese ihtiyacımız vardır. Ses çıkarırken burundan, gırtlaktan sesler çıkararak kelimeler kurmak yerine direk ağzımızdan seslerin çıkmasını sağlayarak etkili bir iletişim sağlayabiliriz.
Konuştuğumuz dili doğru bir biçimde ifade edebilmek için dilimizin diksiyon ve fonetik(tonlama) kurallarını öğrenmemizde iletişimde bize oldukça yardımcı olacaktır.
İletişimde Bölgeler
İnsanlarla iletişime geçerken bazı mesafeleri korumamız gerekmektedir. İnsanların bölgeleri ikiye ayrılmaktadır.
1- Özel Bölge
İnsanların özel bölgesi burun hizasından ve bedenini dolanan yaklaşık 70 cm. bir çapı ifade etmektedir. Bu bölgede insanlarla izinsiz olarak iletişime girmek çok kullanılacak bir yöntem değildir. Çünkü bir insanın özel bölgesine izinsiz girdiğinizde iki şey yapacaktır. Kaçacaktır ya da kendini koruyacak sizi itecek ve saldıracaktır. Burada sağlıklı iletişim kurmak söz konusu olmayacaktır.
Bu yüzden izin almadıkça tanıdığınız ya da tanımadığınız insanların özel bölgesine müdahale etmeyiniz. Bu belirtmiş olduğumuz 70 cm. çap içerisinde insanlara ait bazı eşyalarda sizin müdahale etmemeniz gereken şeylerdir. Çünkü o eşyalarda İnsanların özel bölgesine aittir. Örneğin, cep telefonu, arabasının ya da evinin anahtarı, ajandası gibi özel eşyaları da insanın özel bölgesine aittir.
İnsanlar kendi özel eşyalarını zarar gelmesin diye korurlar. Aynı zamanda eskimesin yıpranmasın diye de onlara dikkat ederler. Kaybetmemeye çalışırlar. Bu insanların eşyalar ile iletişim içinde olduğunu göstermektedir.
2- İletişim Bölgesi
Özel bölgenin dışında kalan ve yaklaşık bir 70 cm daha ekleyebileceğimiz alan insanlarla sağlıklı iletişim kurabileceğimiz alandır. Bu bölgede iletişim kurabilmek için en sağlıklı yöntem ise göz teması kurmaktır.
İletişim Metodu
Olayların bir olumsuz bir de olumlu yönleri vardır. Bir insanla sağlıklı iletişim kurarken onunla konuştuğunuz esnada önce olumlu olaylardan bahsetmeniz ve araya olumsuz bir durum eklememeniz ya da önce olumsuz olaylardan bahsederek arada olumlu bir durumdan bahsetmemeniz sizin çok daha iyi anlaşılacağınız anlamına gelmektedir. Böylelikle olayların bütünlüğünü koruyabilecek ve karşınızdakinin sizi dinlemesini sağlayabileceksiniz. Sürekli sağlıklı iletişim kurabileceğiniz bir hayat dilerim.
